Na Mwandishi Wetu
– Abuja
Bola Ahmed Tinubu, ameapishwa kuwa rais mpya wa Nigeria katika hafla iliyofanyika katika uwanja wa Eagle Square mjini Abuja, kushangiliwa na umati wa watu.
Mkewe, Oluremi Tinubu, alisimama kando yake alipokuwa akila kiapo chake na kutia sahihi nyaraka.
Muda mchache tu hapo awali, Makamu wake wa Rais Kashim Shettima aliapishwa.
Kashim Shettima pia ameapishwa kama makamu wa rais mpya wa Nigeria katika hafla iliyofanyika katika uwanja wa Eagle Square mjini Abuja.
Alikuwa pembeni ya mke wake na moafisa wa mahakama alipokuwa akila kiapo na kutia saini nyaraka.
Nigeria mara nyingi inajulikana kama “jitu kubwa la Afrika”, kutokana na kuwa na idadi kubwa ya watu na uwezo wake wa kiuchumi, lakini ina matatizo makubwa pia na haya yatamkabili Bola Tinubu anapochukua wadhifa wa rais siku ya Jumatatu.
Mzee huyo mwenye umri wa miaka 71 huenda asifadhaike na changamoto hizo. Kama gavana wa mara mbili wa jiji kubwa la Lagos, alifufua kituo cha kibiashara cha Nigeria – sio kazi rahisi na anafahamu vyema masuala hayo.
Lakini Wanigeria, hata wale ambao hawakumpigia kura, watataka kuona matokeo ya mapema kutoka kwa Bw Tinubu. Hapa kuna baadhi ya vikwazo vikubwa anavyokabiliana navyo na jinsi anavyoweza kukabiliana navyo.
Kukomesha ruzuku ya mafuta
Changamoto hii imepigwa chini na serikali zilizofuata tangu kuanzishwa kwake miaka ya 1970.
Licha ya utajiri wake wa mafuta, Nigeria haiwezi kusafisha mafuta ghafi ya kutosha kukidhi mahitaji ya ndani hivyo inaagiza bidhaa za petroli kutoka nje, ambazo zinauzwa kwa bei iliyowekwa na serikali. Kwa vile hii kawaida huwa chini kuliko bei ya kuagiza, serikali hulipa tofauti hiyo.
Mafuta ya bei nafuu yanaonekana na Wanigeria wengi kama haki yao kutokana na utajiri wa mafuta nchini humo
Lakini ruzuku hii inaleta madhara makubwa katika kufifia kwa fedha za umma. Mwaka jana iligharimu naira 4.3 ($9.3bn; £7.5bn) na kwa nusu ya kwanza ya mwaka huu, naira 3.36trn ilitengewa bajeti.
Malipo haya yanakuja kwa gharama ya malengo ya maendeleo kama vile kujenga shule au hospitali, lakini kuondoa ruzuku haitakuwa rahisi kwani itasababisha kupanda kwa bei.
Jaribio la mwisho la kufanya hivyo mwaka 2012 liliishia katika maandamano makubwa.
Wanigeria wengi wanaohangaika, walizoea kuona wanasiasa wakisimamia vibaya utajiri wa mafuta nchini humo, wanaamini kwamba petroli ya bei nafuu ni sehemu yao ya kile kinachotajwa kuwa “keki ya kitaifa”.
Lakini Tinubu amerudia kwa uthabiti kwamba ruzuku hiyo inapaswa kutolewa, na washirika wake wanasisitiza kuwa ana nia ya kisiasa ya kufanya hivyo.
“Ana uwezo wa kusikiliza na kushauriana na watu wengi kabla ya kufanya maamuzi magumu,” Waziri wa Makazi Babatunde Fashola, mfanyakazi mwenzake wa karibu ambaye alimrithi Tinubu kama gavana wa Lagos mwaka wa 2007, aliiambia BBC.
Eneo moja analoweza kuchunguza ili kupunguza athari ni kutoa ruzuku na kuboresha usafiri wa umma, jambo ambalo ana uzoefu nalo baada ya kutekeleza mpango mkubwa wa usafiri wa umma huko Lagos ambao uliweka viunga vya mabasi yaendayo haraka.
Serikali inayomaliza muda wake pia imeweza kupata mkopo wa Benki ya Dunia wa $800m, unaonuiwa kuimarisha mpango wake wa ustawi kwa Wanigeria walio katika mazingira magumu ambao wataathirika zaidi na upotevu wa ruzuku hiyo. Hatahivyo, wabunge bado wanapaswa kuidhinisha hilo kwa hivyo sio mpango uliokamili
Ukosefu wa uungwaji mkono
Ni asilimia 37 tu ya wapiga kura walimuunga mkono Tinubu, hivyo kumfanya kuwa rais wa Nigeria aliyechaguliwa kwa kura chache zaidi tangu mwaka 1999.
Alishinda uchaguzi uliokuwa na ushindani mkali ambao ulifichua migawanyiko ya kikabila na kidini ambayo imedumu hata katika miji ya Nigeria yenye watu wengi zaidi duniani.
Atalazimika kufanya usawa wakati wa kuchagua serikali yake kujenga madaraja katika mgawanyiko huu.
Kuna dalili kwamba tayari anafanya hivyo, inasemekana alikutana na wanasiasa wawili wa upinzani tangu kushinda kura ya Februari:
Musa Kwankwaso, mpinzani mwenye nguvu kutoka kaskazini, ambaye alikuwa mshindi wa tatu
Nyesom Wike, gavana mashuhuri na anayemaliza muda wake wa jimbo la Rivers.
Akiwa gavana wa Lagos, Tinubu pengine alikuwa na baraza la mawaziri lenye watu wa makabila tofauti zaidi nchini Nigeria, akiwateua wasio Walagos katika nyadhifa muhimu, jambo ambalo bado ni nadra.
“Anavutiwa zaidi na wanateknolojia ambao ni wanafikra na watafiti,” rafiki yake Seye Oyetade aliiambia BBC.
Lakini wanasiasa, mara nyingi wakiwa na maslahi ya pamoja, wanaweza kuwa rahisi kuwaeleza kuliko mamilioni ya vijana wa Nigeria ambao hawakumpigia kura hasa wale waliomuunga mkono Peter Obi wa Chama cha Labour.
Wengi wao wanachukulia kura hiyo kuwa na dosari, ingawa tume ya uchaguzi inakanusha hili na pingamizi la uchaguzi bado liko mahakamani.
Washirika wa karibu wanasema kwa kufanya kazi kupatikana na kupata vijana kushiriki katika utawala, Tinubu anaweza kushinda baadhi yao.
“Utaona serikali ambayo itakumbatia mawazo na teknolojia mpya na kwa kuongeza, utaona vijana wengi karibu naye,” Fashola alieleza.
Kurekebisha uchumi
Wengi wanakubali kwamba kama mhasibu aliyefunzwa, hili ni eneo la utaalamu la Tinubu lakini mambo hayajawahi kuwa mabaya zaidi kwa Nigeria:
Mmoja kati ya watatu hana ajira
Mfumuko wa bei uko kwenye rekodi ya 22% milioni 96 wanaishi chini ya mstari wa umasikini wa $1.90 kwa siku
Pato la Taifa kwa kila kichwa (pato la kiuchumi lililotolewa kwa mwaka na mtu wa kawaida) lilikuwa $2,065 kwa 2021 (ikilinganishwa na $70,248 kwa Marekani na $46,510 kwa Uingereza)
Mapato ya chini kutokana na kupungua kwa mauzo ya mafuta.
Oyetade anakanusha takwimu hizo: “Hizi hazitofautiani sana na alizokutana nazo Lagos mwaka wa 1999.”
Hili linaweza kuwa la kupita kiasi, lakini matumizi ya teknolojia ya Tinubu kuboresha ukusanyaji wa ushuru mjini Lagos yalikuwa ya ajabu, na kuongeza mapato kwa zaidi ya 400% katika miaka minane.
Inaweza kuwa vigumu kupata fedha za kigeni, ambayo imesababisha pengo kuongezeka kati ya viwango rasmi na soko haramu.
Amezungumza mara kadhaa kuhusu azma yake ya kupanua wigo wa kodi, lakini hii inaweza kuwa vigumu kuiga katika ngazi ya kitaifa kutokana na mfumuko wa bei, kuongezeka kwa umaskini na kuenea kwa ukosefu wa usalama ambao mara nyingi huwazuia watu kufanya kazi.
Tinubu pia anapendelea mbinu inayoongozwa zaidi na sekta binafsi, tofauti na mtangulizi wake, Muhammadu Buhari, ambaye alilenga kuimarisha usalama wa ustawi wa taifa.
Lakini ni uhusiano wake na Godwin Emefiele, Gavana wa Benki Kuu, hiyo itakuwa muhimu.
Rais anayekuja amekosoa sera ya benki hiyo ya kutumia viwango vingi vya kubadilisha fedha.
Hii huweka naira kuwa juu kiwango rasmi cha ubadilishaji ni naira 460: $1, inapatikana kwa kategoria tofauti za watu ambao wanapaswa kutuma ombi na kusubiri hadi ipatikane.
Kila mtu mwingine anayetaka fedha za kigeni lazima atumie kiwango sawia kwa sasa naira 760: $1, kumaanisha kuwa kuna pengo kubwa kati ya soko rasmi na soko haramu.
Emefiele, ambaye amebakiza mwaka mwingine kuhudumu kama gavana.
Wawili hao wana uhusiano mbaya kufuatia hatua ya benki kuu ya kubuni upya sarafu ya nchi hiyo na kusababisha uhaba mkubwa wa pesa kabla ya uchaguzi.
Hii ilionekana na baadhi ya watu kama njama ya kupuuza nafasi ya chama tawala kushinda kura madai Emefiele anakanusha.
Utekaji nyara na ukosefu wa usalama
Tinubu atataka kulishughulikia hili haraka, kutokana na ukubwa wa tatizo.
Utawala wake utakuwa ukikabiliana na wahalifu wenye silaha wanaoendesha pikipiki kaskazini-magharibi, utekaji nyara wa nchi nzima na kundi lenye vurugu la kujitenga kusini-mashariki.
Mapigano mabaya kati ya wakulima na wafugaji pia yanaendelea katika majimbo ya kati.
Wakati wa kampeni za uchaguzi, naibu Tinubu, Makamu wa Rais anayekuja Kashim Shettima, alisema hilo litakuwa jukumu lake akisifu uzoefu wake kama gavana wa jimbo la kaskazini-mashariki la Borno, ambalo ni makazi ya vikundi vingi vya wapiganaji wa Kiislamu na waasi wa Boko Haram.
